Κυπριακός Σύνδεσμος Παιδικού και Νεανικού Βιβλίου

Ει­κο­νο­γρά­φη­ση: Μάρ­κος & Ρό­ζα Πα­πα­δά­κη
—————————

Η κυ­πρια­κή παι­δι­κή λο­γο­τε­χνία εί­ναι ένα κε­φά­λαιο που δεν έχει ακό­μη με­λε­τη­θεί με όλους τους δυ­να­τούς τρό­πους – ιστο­ρι­κά, κρι­τι­κά, δια­λο­γι­κά, πο­λι­τι­σμι­κά. Μια τέ­τοια προ­σέγ­γι­ση θα επέ­τρε­πε την ανά­γνω­σή της σε σχέ­ση με τις κοι­νω­νι­κο­πο­λι­τι­κές και πο­λι­τι­στι­κές συν­θή­κες που επι­τρέ­πουν την ανά­δει­ξή της, σε σχέ­ση με την ευ­ρύ­τε­ρη κυ­πρια­κή λο­γο­τε­χνία (λο­γο­τε­χνία για ενή­λι­κες) – τα θέ­μα­τα, τους τρό­πους, τους/τις συγ­γρα­φείς, τις στρο­φές και τα μο­νο­πά­τια που ίσως έχουν κοι­νά, ίσως και όχι, αυ­τά τα δύο λο­γο­τε­χνι­κά φαι­νό­με­να. Θα ήταν, επί­σης, ιδιαί­τε­ρα ωφέ­λι­μο, να δια­βα­στεί η κυ­πρια­κή παι­δι­κή λο­γο­τε­χνία σε σχέ­ση με συ­γκε­κρι­μέ­να θέ­μα­τα όπως εί­ναι οι πο­λι­τι­κές κα­τα­στά­σεις, τα ιστο­ρι­κά γε­γο­νό­τα, η κοι­νω­νι­κή διά­στα­ση αφε­νός, αλ­λά και θέ­μα­τα όπως εί­ναι το φύ­λο, ο σε­ξουα­λι­κός προ­σα­να­το­λι­σμός, η κοι­νό­τη­τα, το το­πι­κό και το διε­θνές, το οι­κείο και το ξέ­νο, η πα­ρά­δο­ση και η και­νο­το­μία, το αν­θρώ­πι­νο και το «με­ταν­θρώ­πι­νο», το μο­ντέρ­νο και το με­τα­μο­ντέρ­νο, το μο­νο­διά­στα­το και η πο­λυ­φω­νία, αφε­τέ­ρου. Μια τρί­τη προ­σέγ­γι­ση θα αφο­ρού­σε στη συ­σχέ­τι­ση της κυ­πρια­κής παι­δι­κής λο­γο­τε­χνί­ας με αυ­τήν του ευ­ρύ­τε­ρου ελ­λη­νό­φω­νου χώ­ρου, αλ­λά και με τη διε­θνή πα­ρα­γω­γή που απευ­θύ­νε­ται σε παι­διά και νέ­ους. Μια τέ­τοια συ­να­νά­γνω­ση –κει­με­νι­κών και ει­κο­νι­στι­κών αφη­γή­σε­ων– θα εί­χε πολ­λά να πει, πολ­λά να γρά­ψει.
Στην πρό­σκλη­ση να συ­νει­σφέ­ρω ένα άρ­θρο για την κυ­πρια­κή παι­δι­κή λο­γο­τε­χνία, έκα­να ό,τι πι­στεύω πως αρ­μό­ζει στα χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά αυ­τής της λο­γο­τε­χνί­ας, έτσι του­λά­χι­στον όπως τα εκλαμ­βά­νω εγώ – αλ­λά και άλ­λοι συγ­γρα­φείς, όπως θα δια­φα­νεί πιο κά­τω. Τα χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά αυ­τά αφο­ρούν, κα­ταρ­χάς, στην τά­ση της κυ­πρια­κής παι­δι­κής λο­γο­τε­χνί­ας να ανα­γεν­νη­θεί μέ­σα από πολ­λα­πλές φω­νές και γρα­φές, μέ­σω δια­φο­ρε­τι­κών ει­δών και τέ­λος μέ­σω μιας τά­σης για ανα­στο­χα­σμό που σπρώ­χνει τους /τις συγ­γρα­φείς και τα έρ­γα τους να έρ­χο­νται σε διά­λο­γο με το εκτός – το εκτός της Κύ­πρου, το εκτός του εαυ­τού, το εκτός του προ­κα­θο­ρι­σμέ­νου θέ­μα­τος και εί­δους. Για τον λό­γο αυ­τό, απο­φά­σι­σα να ζη­τή­σω από με­λε­τη­τές/με­λε­τή­τριες της κυ­πρια­κής παι­δι­κής λο­γο­τε­χνί­ας (Άντα Κα­τσί­κη-Γκί­βα­λου, Κα­τε­ρί­να Κα­ρα­τά­σου, Κώ­στας Κα­τσώ­νης), αλ­λά και από Κύ­πριες/Κύ­πριους συγ­γρα­φείς (Άντρη Αντω­νί­ου, Αντώ­νης Σέρ­γης, Δέ­σποι­να Ηρα­κλέ­ους, Έλε­να Πε­ρι­κλέ­ους, Μα­ρί­να Μι­χαη­λί­δου-Κα­δή, Πα­να­γιώ­τα Πλη­σή, Σά­ντρα Ελευ­θε­ρί­ου, Φυ­τού­λα Βα­κα­νά) να ανα­στο­χα­στούν σχε­τι­κά με το τι συμ­βαί­νει στα έρ­γα τους, τι συμ­βαί­νει στην κυ­πρια­κή παι­δι­κή λο­γο­τε­χνία γε­νι­κό­τε­ρα, και ίσως τι προ­κα­λεί αυ­τή η λο­γο­τε­χνία να συμ­βεί.
Κα­τά την άπο­ψή μου, η κυ­πρια­κή παι­δι­κή λο­γο­τε­χνία άρ­χι­σε να επι­τε­λεί τη ση­μα­ντι­κό­τε­ρη ίσως λει­τουρ­γία του πα­ρα­δο­σια­κού πα­ρα­μυ­θιού –ενός δη­λα­δή από τους ση­μα­ντι­κό­τε­ρους προ­γό­νους της παι­δι­κής λο­γο­τε­χνί­ας–, που εί­ναι η με­τα­μόρ­φω­ση. Η κυ­πρια­κή παι­δι­κή λο­γο­τε­χνία διέρ­χε­ται τα τε­λευ­ταία εί­κο­σι χρό­νια μια ανα­γέν­νη­ση, χρη­σι­μο­ποιώ­ντας υλι­κά πα­λιά και νέα, δια­λε­γό­με­νη κρι­τι­κά με αυ­τό που της έχει πα­ρα­δο­θεί, οδεύ­ο­ντας σε νέα μο­νο­πά­τια. Οι ερω­τή­σεις/εναύ­σμα­τα προς τους/τις συγ­γρα­φείς και με­λε­τη­τές/με­λε­τή­τριες, που και οι ίδιοι/ίδιες βρί­σκο­νται ο κα­θέ­νας/κα­θε­μιά σε άλ­λο στά­διο της πο­ρεί­ας τους, ήταν απλές. Ζη­τή­θη­καν απο­κρί­σεις και απο­τυ­πώ­σεις ως προς την κυ­πρια­κή παι­δι­κή λο­γο­τε­χνία του σή­με­ρα και αυ­τήν, όπως τη φα­ντά­ζο­νται ή ακό­μα και θα την επι­διώ­ξουν μέ­σω της γρα­φής τους και της δρά­σης του, στο μέλ­λον.
Αυ­τή η προ­σέγ­γι­ση δεν μπο­ρεί πα­ρά να έχει κά­ποιο χα­ρα­κτή­ρα ερευ­νη­τι­κό, αλ­λά βέ­βαια δεν ήταν ακρι­βώς αυ­τή η πρό­θε­ση. Ο σκο­πός ήταν να ει­σέλ­θου­με εμείς που ασχο­λού­μα­στε με τον έναν ή τον άλ­λο τρό­πο με την κυ­πρια­κή παι­δι­κή λο­γο­τε­χνία –κρι­τι­κά, συγ­γρα­φι­κά, ανα­γνω­στι­κά, δι­δα­κτι­κά– σε μια ανα­στο­χα­στι­κή δια­δι­κα­σία που σκο­πεύ­ει να στρα­φεί τό­σο προς τα μέ­σα, όσο και προς τα έξω. Η εξω­στρέ­φεια έτσι κι αλ­λιώς δη­λώ­νε­ται ως χα­ρα­κτη­ρι­στι­κό αυ­τής της λο­γο­τε­χνί­ας και λαμ­βά­νει χώ­ρα μέ­σω των εκ­δό­σε­ων των Κύ­πριων συγ­γρα­φέ­ων στην Ελ­λά­δα, των δια­κρί­σε­ων κά­ποιων από τις εκ­δό­σεις τους, αλ­λά και τον δια­κει­με­νι­κό διά­λο­γο που κά­ποια από τα έρ­γα αυ­τά δια­τη­ρούν με έρ­γα του διε­θνούς λο­γο­τε­χνι­κού το­πί­ου. Η εξω­στρέ­φεια εξα­κο­λου­θεί ωστό­σο να εί­ναι στό­χος −τό­σο στο επί­πε­δο της ίδιας της κυ­πρια­κής παι­δι­κής λο­γο­τε­χνί­ας, που απαι­τεί με­γα­λύ­τε­ρη αλ­λη­λε­πί­δρα­ση των συγ­γρα­φέ­ων με­τα­ξύ τους, αλ­λά και σε διε­θνές επί­πε­δο− αφού η κυ­πρια­κή παι­δι­κή λο­γο­τε­χνία δεν έχει ακό­μη με­τα­φρα­στεί σε άλ­λες γλώσ­σες, μό­νο κα­τ’ εξαί­ρε­ση, και έτσι λοι­πόν πε­ρι­μέ­νει ακό­μη να δια­βα­στεί από με­γά­λους και παι­διά από δια­φο­ρε­τι­κά συ­γκεί­με­να και με δια­φο­ρε­τι­κές προ­ο­πτι­κές.
Η ανα­νέ­ω­ση της κυ­πρια­κής παι­δι­κής λο­γο­τε­χνί­ας, ανα­φέ­ρε­ται στην πα­ρα­γω­γή των δύο τε­λευ­ταί­ων δε­κα­ε­τιών, όπου οι συγ­γρα­φείς έχουν πραγ­μα­τι­κά προ­βλη­μα­τι­στεί για το τι γρά­φουν, ποια θέ­μα­τα απο­τυ­πώ­νουν και για ποιους. Χρο­νι­κά η από­στα­ση από το τραύ­μα του 1974 έχει αυ­ξη­θεί – αν και τα προ­βλή­μα­τα, οι ανα­μνή­σεις και οι ανά­γκες για διά­λο­γο εξα­κο­λου­θούν να δια­μορ­φώ­νουν τη ζωή της Κύ­πρου. Αυ­τή η από­στα­ση, εντού­τοις, και οι αλ­λα­γές στην κυ­πρια­κή κοι­νω­νία ίσως να γεν­νούν συγ­γρα­φείς που δη­μιουρ­γούν άλ­λα έρ­γα – επι­κε­ντρω­μέ­να σε θέ­μα­τα της επο­χής, αλ­λά και κά­θε επο­χής, όπως εί­ναι η απώ­λεια, η οι­κο­γε­νεια­κή δυ­σλει­τουρ­γία κ.ά., η σχέ­ση αφή­γη­σης και ζω­ής, η εξέ­λι­ξη του εαυ­τού, που τώ­ρα όμως γί­νο­νται προ­σβά­σι­μα για το παι­δί ανα­γνώ­στη/ανα­γνώ­στρια. Οι πει­ρα­μα­τι­σμοί με τα αφη­γη­μα­τι­κά εί­δη και τις τε­χνι­κές (δια­κει­με­νι­κό­τη­τα, με­τα­μυ­θο­πλα­σία, πο­λυ­φω­νία, πο­λυ­ε­στια­κό­τη­τα), η έμ­φα­ση στην ει­κό­να και την πο­λυ­τρο­πι­κό­τη­τα του παι­δι­κού λο­γο­τε­χνι­κού βι­βλί­ου, το αι­σθη­τι­κό σύ­μπλεγ­μα της ει­κο­νι­στι­κής και λε­κτι­κής αφή­γη­σης, ο προ­βλη­μα­τι­σμός για τις λει­τουρ­γί­ες της παι­δι­κής αλ­λά και της εφη­βι­κής μυ­θο­πλα­σί­ας έρ­χο­νται στο προ­σκή­νιο. Οι Κύ­πριοι/Κύ­πριες συγ­γρα­φείς της γε­νιάς του 2000 απο­μα­κρύ­νο­νται από τον ηθι­κο­δι­δα­κτι­σμό και επι­διώ­κουν να αφή­σουν τη μο­να­δι­κό­τη­τα της θέ­σης τους ως απο­τύ­πω­μα στο χαρ­τί. Πα­ρό­λα αυ­τά, δη­λώ­νε­ται από κά­ποιους από αυ­τούς/αυ­τές τους/τις συγ­γρα­φείς η ανά­γκη για γό­νι­μο διά­λο­γο με την πα­ρά­δο­ση και την ιστο­ρία – για­τί όχι ένα έρ­γο επι­στη­μο­νι­κής φα­ντα­σί­ας που συ­νο­μι­λεί με ση­μα­ντι­κά ιστο­ρι­κά γε­γο­νό­τα της Κύ­πρου; Επί­σης, υπο­γραμ­μί­ζε­ται η ανά­γκη για συ­νε­χή προ­σα­να­το­λι­σμό προς την ποιο­τι­κή πα­ρα­γω­γή, τη δέ­σμευ­ση για κα­λή γρα­φή, την απο­φυ­γή του τε­τριμ­μέ­νου.

Ο Κυ­πρια­κός Σύν­δε­σμος Παι­δι­κού Νε­α­νι­κού Βι­βλί­ου (Cyprus IBBY) εί­ναι ζω­τι­κής ση­μα­σί­ας για τη στή­ρι­ξη της κυ­πρια­κής παι­δι­κής λο­γο­τε­χνί­ας, όπως και η Πο­λι­τεία γε­νι­κό­τε­ρα. Το­νί­ζε­ται, λοι­πόν η ανά­γκη δη­μιουρ­γί­ας δο­μών που θα κά­νουν το πε­ρι­βάλ­λον της Κύ­πρου φι­λι­κό και υπο­στη­ρι­κτι­κό ως προς τη συγ­γρα­φή και ανά­γνω­ση της παι­δι­κής και νε­α­νι­κής λο­γο­τε­χνί­ας στα σχο­λεία, εκτός των σχο­λεί­ων, και πα­ντού. Τέ­τοιες δο­μές θα στη­ρί­ζουν τό­σο τους/τις συγ­γρα­φείς, όσο και τα παι­διά ανα­γνώ­στες, την έντα­ξη, την ει­σα­γω­γή κυ­πρια­κής παι­δι­κής και νε­α­νι­κής λο­γο­τε­χνί­ας στα σχο­λεία, τη με­λέ­τη της κυ­πρια­κής πα­ρα­γω­γής και ιδιαί­τε­ρα τη διευ­κό­λυν­ση της πα­ρα­γω­γής αυ­τής.
Πιο κά­τω, δί­νο­νται αλ­φα­βη­τι­κά οι από­ψεις των με­λε­τη­τών και συγ­γρα­φέ­ων – τους/τις οποί­ους/οποί­ες ευ­χα­ρι­στώ ιδιαί­τε­ρα. Μπο­ρούν να δια­βα­στούν δια­λε­κτι­κά και με την ελ­πί­δα ότι αυ­τό το σύ­ντο­μο κεί­με­νο θα απο­τε­λέ­σει έναυ­σμα για πε­ραι­τέ­ρω κρι­τι­κή ενα­σχό­λη­ση με το έρ­γο που πα­ρά­γε­ται σε μια μι­κρή χώ­ρα, σε μια γλώσ­σα που λί­γοι την μι­λούν (με την οποία βέ­βαια συ­νυ­πάρ­χουν και άλ­λες γλώσ­σες και άλ­λοι πο­λι­τι­σμοί), «σε αυ­τήν τη μα­κρι­νή γω­νιά» της γή­ι­νης σφαί­ρας, που την πα­ρού­σα στιγ­μή, λό­γω πα­γκο­σμιο­ποι­η­τι­κών τά­σε­ων, τε­χνο­λο­γι­κών διευ­κο­λύν­σε­ων και προ­σω­πι­κών στοι­χη­μά­των, μπο­ρεί να με­τα­μορ­φω­θεί πε­ρισ­σό­τε­ρο, και ίσως να απο­κτή­σει φω­νή ως προς τα θέ­μα­τα που απα­σχο­λούν και επη­ρε­ά­ζουν τα παι­διά και τους νέ­ους σε όλα τα ση­μεία του πλα­νή­τη.

 

1. Άντα Κα­τσί­κη-Γκί­βα­λου, ομό­τι­μη κα­θη­γή­τρια ΕΚ­ΠΑ

Η κυ­πρια­κή παι­δι­κή λο­γο­τε­χνία σή­με­ρα…
Τα τε­λευ­ταία χρό­νια, μια σει­ρά νέ­ων δη­μιουρ­γών έχει συμ­βά­λει στην ανα­νέ­ω­ση της σύγ­χρο­νης κυ­πρια­κής παι­δι­κής και εφη­βι­κής λο­γο­τε­χνί­ας. Οι συγ­γρα­φείς αυ­τοί, γυ­ναί­κες οι πε­ρισ­σό­τε­ρες, με επιρ­ρο­ές από πα­λαιό­τε­ρους κα­τα­ξιω­μέ­νους λο­γο­τέ­χνες, συ­νε­χί­ζουν αλ­λά και υπερ­βαί­νουν την πα­ρά­δο­ση, χα­ρά­ζο­ντας νέ­ους δρό­μους με άξο­νες τη θε­μα­το­λο­γία, κυ­ρί­ως όμως την αφη­γη­μα­τι­κή τέ­χνη. Χρη­σι­μο­ποιώ­ντας και­νο­φα­νή στοι­χεία για την παι­δι­κή λο­γο­τε­χνία, όπως εί­ναι τα δια­κεί­με­να, οι εγκι­βω­τι­σμοί, η πο­λυ­φω­νία και η με­τα­μυ­θο­πλα­σία δη­μιουρ­γούν λο­γο­τε­χνι­κά κεί­με­να για παι­διά, κυ­ρί­ως όμως για εφή­βους, που χα­ρα­κτη­ρί­ζο­νται για την πρω­το­τυ­πία στη σύλ­λη­ψη, κα­θώς και στην αφή­γη­ση.

Η κυ­πρια­κή παι­δι­κή λο­γο­τε­χνία στο μέλ­λον…
Η επι­κρά­τη­ση της αντί­λη­ψης ότι το παι­δι­κό βι­βλίο εί­ναι κα­τ’ αρ­χήν λο­γο­τε­χνι­κό θα συμ­βά­λει στην ανά­δει­ξη της αι­σθη­τι­κής του αξί­ας. Οι συγ­γρα­φείς εφη­βι­κών μυ­θι­στο­ρη­μά­των έχουν ήδη δώ­σει εξαί­ρε­τα δείγ­μα­τα ανα­νέ­ω­σης. Οι λα­μπρές αυ­τές εξαι­ρέ­σεις εύ­χο­μαι να πολ­λα­πλα­σια­στούν. Στον χώ­ρο του παι­δι­κού βι­βλί­ου, η απο­μά­κρυν­ση από τα λο­γο­τε­χνι­κά στε­ρε­ό­τυ­πα της πα­ρά­δο­σης και η συ­χνό­τε­ρη επι­λο­γή ανα­νε­ω­μέ­νων μορ­φών έκ­φρα­σης θα απαλ­λά­ξουν τα κεί­με­να ακό­μη πε­ρισ­σό­τε­ρο από τον δι­δα­κτι­σμό και την ηθι­κο­λο­γία. Η ανα­θε­ώ­ρη­ση του ρό­λου της ει­κο­νο­γρά­φη­σης, κα­θώς και η πε­ρισ­σό­τε­ρο επι­με­λη­μέ­νη τυ­πο­τε­χνι­κή εμ­φά­νι­ση των βι­βλί­ων θα συμ­βά­λουν κα­θο­ρι­στι­κά στην ποιο­τι­κό­τε­ρη εκ­δο­τι­κή πα­ρα­γω­γή.

 

2. Κα­τε­ρί­να Κα­ρα­τά­σου, ανα­πλη­ρώ­τρια κα­θη­γή­τρια Νε­ο­ελ­λη­νι­κής Φι­λο­λο­γί­ας, Πα­νε­πι­στή­μιο Frederick

Η κυ­πρια­κή παι­δι­κή λο­γο­τε­χνία σή­με­ρα…
Τον χα­ρα­κτή­ρα της επο­χής, εάν με αυ­τό εν­νο­ού­με το και­νούρ­γιο που δια­μορ­φώ­νε­ται, πι­στεύω ότι τον δί­νει μια γε­νιά γυ­ναι­κών και αν­δρών συγ­γρα­φέ­ων, που άλ­λο­τε προ­ε­κτεί­νει και άλ­λο­τε ανα­προ­σα­να­το­λί­ζει τις εκ­φρα­στι­κές και μυ­θο­πλα­στι­κές κα­τα­κτή­σεις των πα­λαιό­τε­ρων, ανα­νε­ώ­νο­ντας αφη­γη­μα­τι­κούς τρό­πους, εί­δη και ανα­πα­ρα­στά­σεις: η γε­νιά του 2000. Το κλί­μα το κα­θο­ρί­ζουν συγ­γρα­φείς όπως η Άντρη Αντω­νί­ου, η Άν­να Κουπ­πά­νου, η Σά­ντρα Ελευ­θε­ρί­ου (ει­κο­νο­γρά­φος και συγ­γρα­φέ­ας), ο Φρί­ξος Μι­χαη­λί­δης (ει­κο­νο­γρά­φος και συγ­γρα­φέ­ας), η Μα­ρί­να Μι­χαη­λί­δου-Κα­δή, η Μα­ρία Ολυ­μπί­ου, η Έλε­να Πε­ρι­κλέ­ους και η Πα­να­γιώ­τα Πλη­σή· αλ­λά και ορι­σμέ­νοι νε­ό­τε­ροι εκ­δο­τι­κά, όπως η Φυ­τού­λα Βα­κα­νά, η Δέ­σποι­να Ηρα­κλέ­ους, ο Αντώ­νης Σέρ­γης, ο Αι­μί­λιος Σο­λω­μού, η Μα­ρία Πιε­ρή Στα­σί­νου, η Δή­μη­τρα Χα­ρα­λά­μπους – για να ανα­φέ­ρω ορι­σμέ­νους μό­νον από αυ­τούς. Οι συγ­γρα­φείς αυ­τοί σπά­νε τα ανα­γνω­στι­κά σύ­νο­ρα της Κύ­πρου, δια­βά­ζο­νται και δια­κρί­νο­νται σε Κύ­προ και Ελ­λά­δα, ενώ συ­νερ­γά­ζο­νται με κυ­πρια­κούς και με ελ­λη­νι­κούς εκ­δο­τι­κούς οί­κους. Δια­θέ­τουν χα­ρα­κτη­ρι­στι­κή γλωσ­σι­κή αυ­το­πε­ποί­θη­ση και γλωσ­σι­κή ανε­ξι­θρη­σκία και δεν αυ­το­λο­γο­κρί­νο­νται για να γρά­ψουν «σω­στά ελ­λη­νι­κά». Δη­μο­σιεύ­ουν πρώ­τη φο­ρά με­τά το 2000 και αρ­κε­τοί γεν­νή­θη­καν, ή εν πά­ση πε­ρι­πτώ­σει δια­μορ­φώ­θη­καν συγ­γρα­φι­κά, με­τά το 1974. Στα ιστο­ρι­κά συμ­φρα­ζό­με­να της Κύ­πρου κά­τι τέ­τοιο ση­μα­το­δο­τεί μια ιδιαί­τε­ρη ιστο­ρι­κή συ­νεί­δη­ση με δια­κρι­τή δια­λε­κτι­κή: Οι ανα­μνή­σεις της ει­ρή­νης και του πο­λέ­μου απο­μα­κρύ­νο­νται από την πε­ριο­χή της μαρ­τυ­ρί­ας και οδεύ­ουν τα­χύ­τα­τα προς την πε­ριο­χή της έρευ­νας. Νέ­ες φω­νές, οι οποί­ες, στις κα­λύ­τε­ρες στιγ­μές τους, εκ­φρά­ζουν μια, κα­τά πε­ρί­πτω­ση λι­γό­τε­ρο ή πε­ρισ­σό­τε­ρο αι­σθη­τή, αλ­λα­γή στη σύλ­λη­ψη του εν­νο­ού­με­νου ανα­γνώ­στη, σχε­τι­κά ελεύ­θε­ρη μεί­ξη τρό­πων, ει­δών και υφο­λο­γι­κών επι­πέ­δων, αξιο­ποί­η­ση της οπτι­κής γω­νί­ας, απο­φυ­γή κα­θη­συ­χα­στι­κών και κλει­στών αφη­γη­μα­τι­κών λύ­σε­ων και δια­ζύ­γιο με τη σο­βα­ρο­φά­νεια και την αυ­το­λο­γο­κρι­σία για θέ­μα­τα τα­μπού.

Η κυ­πρια­κή παι­δι­κή λο­γο­τε­χνία στο μέλ­λον…
Η σκη­νή της κυ­πρια­κής παι­δι­κής λο­γο­τε­χνί­ας των ημε­ρών μας χα­ρα­κτη­ρί­ζε­ται από αντι­θέ­σεις και από τη συ­νύ­παρ­ξη ενός πα­ρα­δο­σια­κού τρό­που γρα­φής, που τεί­νει να εκ­φυ­λι­στεί σε πα­ρω­χη­μέ­νο, με ποι­κί­λες ανα­νε­ω­τι­κές αφη­γη­μα­τι­κές μορ­φές και εντυ­πω­σια­κά αφη­γη­μα­τι­κά επι­τεύγ­μα­τα, τέ­τοια που μας επι­τρέ­πουν να μι­λά­με για μια άνοι­ξη της κυ­πρια­κής παι­δι­κής λο­γο­τε­χνί­ας. Από την επι­στρά­τευ­ση μιας απο­στει­ρω­μέ­νης, σχε­δόν πα­λαιο­δη­μο­τι­κής γλώσ­σας, που κα­λεί­ται να λει­τουρ­γή­σει ανα­γνω­στι­κά ως γλωσ­σι­κό πρό­τυ­πο έως την αξιο­ποί­η­ση πολ­λα­πλών γλωσ­σι­κών ποι­κι­λιών, χά­ριν αφη­γη­μα­τι­κών και άλ­λων εκ­φρα­στι­κών προ­τε­ραιο­τή­των· από την προ­σχη­μα­τι­κή χρή­ση της μυ­θο­πλα­σί­ας έως την αυ­το­νό­μη­σή της από τα ποι­κί­λα παι­δα­γω­γι­κά, φρο­νη­μα­τι­στι­κά, ηθο­πλα­στι­κά και άλ­λα προ­γράμ­μα­τα· από τις δια­λεί­ψεις της εκ­δο­τι­κής αι­σθη­τι­κής (ανη­συ­χη­τι­κό φαι­νό­με­νο που συν­δέ­ε­ται ιδί­ως με την ευ­κο­λία στην αυ­το­έκ­δο­ση) έως τις προ­σεγ­μέ­νες εκ­δό­σεις με συ­νερ­γα­σί­ες πε­ριω­πής του λό­γου και της ει­κό­νας· από μια υπε­ρα­πλου­στευ­μέ­νη εκ­δο­χή της αι­σθη­τι­κής του πα­ρα­μυ­θιού έως τη μο­ντέρ­να και, μέ­χρι ενός ση­μεί­ου, τη με­τα­μο­ντέρ­να αι­σθη­τι­κή, τα βρί­σκου­με όλα σε μια αγο­ρά βι­βλί­ου, που δυ­σκο­λεύ­ε­ται κά­πως να δια­κρί­νει τα με­γέ­θη και να απο­συν­δέ­σει τα παι­δα­γω­γι­κά από τα αι­σθη­τι­κά κρι­τή­ρια. Μια σχε­τι­κά και­νού­ρια τά­ση προς τη συγ­γρα­φή ει­κο­νο­γρα­φη­μέ­νων βι­βλί­ων και μι­κρών ιστο­ριών με στό­χο να με­τα­δο­θεί με αφη­γη­μα­τι­κό και ευ­χά­ρι­στο τρό­πο ένα ορι­σμέ­νο γνω­στι­κό και εν­νοιο­λο­γι­κό πε­ριε­χό­με­νο, θα πρέ­πει, νο­μί­ζω, να συν­δε­θεί ως προς την αι­σθη­τι­κή της με την αμεί­ω­τη έντα­ση του δι­δα­κτι­σμού και την ανυ­πο­χώ­ρη­τη αντί­λη­ψη που βλέ­πει στο παι­δί-ανα­γνώ­στη έναν πα­θη­τι­κό δέ­κτη του (ενός και βέ­βαιου στην αξία του) μη­νύ­μα­τος και του γνω­στι­κού πε­ριε­χο­μέ­νου, πα­ρά με το σύγ­χρο­νο βι­βλίο γνώ­σε­ων. Πού νο­μί­ζω ότι πά­με; Πι­στεύω και ελ­πί­ζω σε με­γα­λύ­τε­ρη εξω­στρέ­φεια, ακό­μη πιο ισχυ­ρή στην κα­τεύ­θυν­ση της Ελ­λά­δας (λό­γω γλώσ­σας) και, για­τί όχι, διε­θνώς, κά­τι που θα λει­τουρ­γή­σει μάλ­λον υπέρ της συγ­γρα­φι­κής αυ­το­γνω­σί­ας και ως κέ­ντρι­σμα για να ξε­φύ­γου­με από τυ­χόν επα­νά­παυ­ση στις κα­τα­κτή­σεις ενός μι­κρού κύ­κλου. Τα σύ­νο­ρα μάς ορί­ζουν αλ­λά υπάρ­χει πά­ντα ο κίν­δυ­νος να μας πε­ριο­ρί­ζουν.

 

3) Κώ­στας Κα­τσώ­νης, πρώ­ην πρό­ε­δρος Cyprus IBBY, με­λε­τη­τής, συγ­γρα­φέ­ας

Η κυ­πρια­κή παι­δι­κή λο­γο­τε­χνία σή­με­ρα…
Όταν στα τέ­λη του 19ου αιώ­να η πο­λύ­φερ­νη δα­σκά­λα Βιρ­γι­νία Οι­κο­νο­μο­πού­λου εξέ­δι­δε στη Λάρ­να­κα (1896) το ποι­η­τι­κό της βι­βλίο για παι­διά Λευ­κάν­θε­μα, ποι­ή­σεις παι­δα­γω­γι­καί προς τέρ­ψιν της νε­ό­τη­τος, γραμ­μέ­νο στη γλώσ­σα της επο­χής (κα­θα­ρεύ­ου­σα), το τα­ξί­δι της κυ­πρια­κής παι­δι­κής λο­γο­τε­χνί­ας ξε­κι­νού­σε. Ακο­λού­θη­σαν ο Ιω­άν­νης Περ­δί­ος με τη Σχο­λι­κή μού­σα (1908 και 1909) και ο Τεύ­κρος Αν­θί­ας με το πρώ­το παι­δι­κό θε­α­τρι­κό «Ο γιό­κας μας» (1936), ενώ το πλή­ρω­μα της πρώ­της πε­ριό­δου (1896-1960) συ­μπλή­ρω­σαν η Ευ­γε­νία Πα­λαιο­λό­γου Πε­τρών­δα με την Παι­δι­κή δρο­σιά (Αλε­ξάν­δρεια 1943), ο πο­λυ­γρα­φό­τα­τος Κύ­προς Χρυ­σάν­θης, ο Νέ­αρ­χος Κλη­ρί­δης και ο Μι­χά­λης Τροκ­κού­δης, που συ­νέ­χι­σαν και στη δεύ­τε­ρη πε­ρί­ο­δο, αυ­τήν της Ανε­ξαρ­τη­σί­ας (1960-1974), να γρά­φουν και να δη­μιουρ­γούν, μα­ζί με τον κα­τ’ εξο­χήν εκ­πρό­σω­πο του ιστο­ρι­κού παι­δι­κού μυ­θι­στο­ρή­μα­τος Ιά­κω­βο Κυ­θρε­ώ­τη και άλ­λους. Κι ύστε­ρα, με τον συ­γκλο­νι­σμό του 1974, το τρά­νταγ­μα της κυ­πρια­κής τρα­γω­δί­ας, με τη με­γά­λη προ­δο­σία, την τουρ­κι­κή ει­σβο­λή και την προ­σφυ­γιά, το κα­ρά­βι άρ­χι­σε πια στα­δια­κά να γε­μί­ζει. Το 1974, έτος ίδρυ­σης του Κυ­πρια­κού Συν­δέ­σμου Παι­δι­κού Νε­α­νι­κού Βι­βλί­ου (ΚΣΠΝΒ), που απο­τε­λεί το Κυ­πρια­κό Εθνι­κό Τμή­μα της ΙΒ­ΒΥ, ήταν το φι­τί­λι που άνα­ψε για ν’ ανα­δει­χθούν στη συ­νέ­χεια μια πλειά­δα από νέ­ους και κα­τα­ξιω­μέ­νους συγ­γρα­φείς παι­δι­κής νε­α­νι­κής λο­γο­τε­χνί­ας, οι οποί­οι απο­τε­λούν, μα­ζί με τους νε­ό­τε­ρους συγ­γρα­φείς μας, το πλή­ρω­μα του με­γά­λου πια κα­ρα­βιού, που συ­νε­χί­ζει το τα­ξί­δι του, με αρ­κε­τούς από τους/τις συγ­γρα­φείς μας να κα­τα­ξιώ­νουν τη λο­γο­τε­χνία της Κύ­πρου για παι­διά, με τα έρ­γα και τις δια­κρί­σεις τους, σε το­πι­κό, πα­νελ­λή­νιο και διε­θνές επί­πε­δο. Στη με­γά­λη αυ­τή άν­θη­ση και ανά­πτυ­ξη τε­ρά­στια υπήρ­ξε η συμ­βο­λή του ΚΣΠΝΒ, ο οποί­ος με τους λο­γο­τε­χνι­κούς του δια­γω­νι­σμούς, τη συμ­με­το­χή σε διε­θνή συ­νέ­δρια και διε­θνείς δια­γω­νι­σμούς της ΙΒ­ΒΥ (διε­τές πα­γκό­σμιο συ­νέ­δριο, βρα­βεία Άντερ­σεν, IBBY Honour List) τις εκ­δό­σεις, εκ­δη­λώ­σεις κ.ά., απο­τε­λεί το πιο κα­θο­ρι­στι­κό βή­μα έπαλ­ξης και ανά­δει­ξης των Κύ­πριων συγ­γρα­φέ­ων παι­δι­κής-νε­α­νι­κής λο­γο­τε­χνί­ας.

Η κυ­πρια­κή παι­δι­κή λο­γο­τε­χνία στο μέλ­λον…
Με βά­ση τις κα­τα­κτή­σεις και τα επι­τεύγ­μα­τα της κυ­πρια­κής παι­δι­κής λο­γο­τε­χνί­ας, που εί­ναι ιδιαί­τε­ρα ση­μα­ντι­κά, όπως πιο πά­νω έχει δια­φα­νεί, κα­θώς οδεύ­ου­με σή­με­ρα στην αρ­χή της τρί­της δε­κα­ε­τί­ας του 21ου αιώ­να, στη σύγ­χρο­νη επο­χή της κο­ρύ­φω­σης της τε­χνο­λο­γι­κής επα­νά­στα­σης, το μέλ­λον της παι­δι­κής μας λο­γο­τε­χνί­ας προ­δια­γρά­φε­ται ακό­μα πιο λα­μπρό και ελ­πι­δο­φό­ρο. Εγ­γύ­η­ση για τού­το απο­τε­λούν οι νέ­οι λο­γο­τέ­χνες / λο­γο­τέ­χνι­δες, στην πλειο­ψη­φία τους, που με το ιδιαί­τε­ρα αξιό­λο­γο και ση­μα­ντι­κό έρ­γο τους έχουν ξε­πε­ρά­σει τα σύ­νο­ρα της μι­κρής Κύ­πρου κι ανοί­γουν πια με με­γά­λη επι­τυ­χία τα φτε­ρά τους στον πα­νελ­λα­δι­κό χώ­ρο και διε­θνώς, με με­τα­φρά­σεις σε διά­φο­ρες γλώσ­σες και με άλ­λες δρα­στη­ριό­τη­τες, στις οποί­ες πρω­τα­γω­νι­στεί κυ­ρί­ως ο ΚΣΠΝΒ, όπως:

Εκ­προ­σώ­πη­ση της Κύ­πρου στην Ετή­σια Διε­θνή Έκ­θε­ση Παι­δι­κού Βι­βλί­ου στην Μπο­λό­νια της Ιτα­λί­ας. Ευ­ρω­παϊ­κά προ­γράμ­μα­τα. Πα­νελ­λή­νια συ­νέ­δρια. Ημε­ρί­δες, σε­μι­νά­ρια και συ­νέ­δρια για εκ­παι­δευ­τι­κούς με Ελ­λα­δί­τες και Κύ­πριους συγ­γρα­φείς παι­δι­κής λο­γο­τε­χνί­ας, ακα­δη­μαϊ­κούς και με­λε­τη­τές. Συ­νερ­γα­σία με το­πι­κούς, ελ­λα­δι­κούς και διε­θνείς πο­λι­τι­στι­κούς φο­ρείς. Εκ­δό­σεις (Ανέ­μη, επι­θε­ώ­ρη­ση κυ­πρια­κής παι­δι­κής λο­γο­τε­χνί­ας, 28ο τεύ­χος, 2020). Λο­γο­τε­χνι­κοί δια­γω­νι­σμοί για παι­διά, νέ­ους και ενή­λι­κες (έξι ετή­σιοι του ΚΣΠΝΒ). Μέ­γι­στη δυ­να­τή αξιο­ποί­η­ση του δια­δι­κτύ­ου και της ηλε­κτρο­νι­κής τε­χνο­λο­γί­ας γε­νι­κό­τε­ρα (ιστο­σε­λί­δα, ηλε­κτρο­νι­κό τα­χυ­δρο­μείο, Facebook κ.τ.λ.).

 

4) Άντρη Αντω­νί­ου, εκ­παι­δευ­τι­κός, συγ­γρα­φέ­ας

Η κυ­πρια­κή παι­δι­κή λο­γο­τε­χνία σή­με­ρα…
Νο­μί­ζω την τε­λευ­ταία δε­κα­ε­τία η κυ­πρια­κή παι­δι­κή λο­γο­τε­χνία εί­ναι σε αρ­κε­τά υψη­λό επί­πε­δο. Δεν εί­ναι ό,τι εκ­δί­δε­ται κα­λό, αλ­λά πολ­λά από αυ­τά που εκ­δί­δο­νται εί­ναι κα­λά. Υπάρ­χει ένας ικα­νο­ποι­η­τι­κός αριθ­μός αξιό­λο­γων συγ­γρα­φέ­ων, των οποί­ων δου­λειές εκ­δί­δο­νται στα­θε­ρά και μά­λι­στα ορι­σμέ­νες από αυ­τές δια­κρί­νο­νται στην Ελ­λά­δα και στο εξω­τε­ρι­κό. Νέ­οι συγ­γρα­φείς κά­νουν την εμ­φά­νι­σή τους και έχω την αί­σθη­ση πως με­ρι­κοί από αυ­τούς θα αφή­σουν το στίγ­μα τους στην πο­ρεία. Υπάρ­χουν βέ­βαια και οι προ­χει­ρο­δου­λειές, τα βι­βλία με τε­τριμ­μέ­να θέ­μα­τα, οι εκ­δό­σεις που υπο­τι­μούν την νοη­μο­σύ­νη των παι­διών. Δυ­στυ­χώς, δεν έχουν όλοι οι γο­νείς και οι εκ­παι­δευ­τι­κοί το κρι­τή­ριο να επι­λέ­ξουν αυ­τά που αξί­ζουν από αυ­τά που δεν αξί­ζουν. Μα­κά­ρι στο μέλ­λον να καλ­λιερ­γη­θεί πε­ρισ­σό­τε­ρο αυ­τή η ικα­νό­τη­τα.

Η κυ­πρια­κή παι­δι­κή λο­γο­τε­χνία στο μέλ­λον…
Θα ήθε­λα να δω πε­ρισ­σό­τε­ρα βι­βλία για δύ­σκο­λα θέ­μα­τα, δο­σμέ­να με τολ­μη­ρό τρό­πο. Να στη­ρί­ξει και να εν­θαρ­ρύ­νει πε­ρισ­σό­τε­ρο η Πο­λι­τεία τους Κύ­πριους συγ­γρα­φείς. Να μπει η κυ­πρια­κή παι­δι­κή και εφη­βι­κή λο­γο­τε­χνία στα σχο­λεία μας. Και να με­τα­φρα­στούν τα αξιό­λο­γα βι­βλία σε άλ­λες γλώσ­σες για να τα­ξι­δέ­ψουν στον κό­σμο.

 

5) Αντώ­νης Σέρ­γης, εκ­παι­δευ­τι­κός, συγ­γρα­φέ­ας

Η κυ­πρια­κή παι­δι­κή λο­γο­τε­χνία σή­με­ρα…
Η κυ­πρια­κή παι­δι­κή λο­γο­τε­χνία τώ­ρα πια μπο­ρεί να πε­ρη­φα­νεύ­ε­ται για τα κα­τορ­θώ­μα­τά της, κα­θώς έχει κα­τα­φέ­ρει να ανα­δεί­ξει όχι μό­νο σπου­δαί­ους συγ­γρα­φείς αλ­λά πά­νω από όλα πρω­τό­τυ­πες, εμπνευ­σμέ­νες και όμορ­φες ιστο­ρί­ες. Σή­με­ρα, πε­ρισ­σό­τε­ρο πα­ρά πο­τέ, οι ενή­λι­κες μοιά­ζουν λι­γό­τε­ρο απρό­θυ­μοι να έρ­θουν κο­ντά στα παι­διά και δεν δι­στά­ζουν να απο­κα­λύ­ψουν αβί­α­στα την παι­δι­κό­τη­τά τους. Ίσως γι’ αυ­τό και τα παι­διά φαί­νο­νται τό­σο ευ­χα­ρι­στη­μέ­να που μπο­ρούν να γε­λά­νε, να συ­γκι­νού­νται, να προ­βλη­μα­τί­ζο­νται, να μα­θαί­νουν και να τα­ξι­δεύ­ουν μέ­σα από πε­ρι­πέ­τειες οι οποί­ες ξε­τυ­λί­γο­νται σε βι­βλία που έχουν γρά­ψει οι με­γά­λοι. Αυ­τή εξάλ­λου η μα­γι­κή συ­νά­ντη­ση στον κό­σμο της φα­ντα­σί­ας, δεν απο­τε­λεί και την κρυ­φή επι­θυ­μία όσων ασχο­λού­νται με τη λο­γο­τε­χνία;

Η κυ­πρια­κή παι­δι­κή λο­γο­τε­χνία στο μέλ­λον…
Η κυ­πρια­κή παι­δι­κή λο­γο­τε­χνία στο μέλ­λον έχει πολ­λά να προ­σφέ­ρει. Τό­σο πο­σο­τι­κά, όσο και ποιο­τι­κά. Οι Κύ­πριοι συγ­γρα­φείς έχουν υψη­λά επί­πε­δα εν­συ­ναί­σθη­σης, αφου­γκρά­ζο­νται τον παλ­μό της κά­θε επο­χής και δια­κα­τέ­χο­νται από ήθος και όρα­μα. Επο­μέ­νως, μό­νο ελ­πι­δο­φό­ρα μπο­ρεί να εί­ναι η πρό­βλε­ψη για τα βι­βλία που πρό­κει­ται να ακο­λου­θή­σουν, με την προ­ϋ­πό­θε­ση πά­ντο­τε ότι οι ιστο­ρί­ες γρά­φο­νται με σε­βα­σμό και αγά­πη προς τους μι­κρούς ανα­γνώ­στες. Με την ανα­γκαία στή­ρι­ξη της πο­λι­τεί­ας και με στο­χευ­μέ­νο όρα­μα, οι ορί­ζο­ντες της παι­δι­κής λο­γο­τε­χνί­ας μπο­ρούν να επε­κτα­θούν και εκτός κυ­πρια­κών συ­νό­ρων με πολ­λα­πλά οφέ­λη για όλους.

 

6) Δέ­σποι­να Ηρα­κλέ­ους, εκ­παι­δευ­τι­κός, συγ­γρα­φέ­ας, ΔΣ IBBY Cyprus

Η κυ­πρια­κή λο­γο­τε­χνία σή­με­ρα…
Μια νε­ό­τε­ρη γε­νιά Κύ­πριων συγ­γρα­φέ­ων εμ­φα­νί­στη­κε πα­ρου­σιά­ζο­ντας μέ­χρι σή­με­ρα με­γά­λη θε­μα­τι­κή ποι­κι­λία που κα­λύ­πτει ιστο­ρί­ες μυ­στη­ρί­ου, οι­κο­λο­γι­κά θέ­μα­τα, ιστο­ρί­ες βρα­χεί­ας φόρ­μας, γνώ­σε­ων, αλ­λά και δύ­σκο­λα θέ­μα­τα όπως τον θά­να­το και τη σε­ξουα­λι­κή κα­κο­ποί­η­ση. Στην πλειο­ψη­φία τους, η γε­νιά αυ­τή των συγ­γρα­φέ­ων εί­ναι εκ­παι­δευ­τι­κοί. Έχο­ντας οι ίδιοι με­γα­λώ­σει με βι­βλία και δι­η­γή­μα­τα Κύ­πριων συγ­γρα­φέ­ων που αγ­γί­ζουν το πρό­βλη­μα της τουρ­κι­κής ει­σβο­λής, κα­το­χής και της μνή­μης, επι­λέ­γουν να απευ­θυν­θούν στα παι­διά σή­με­ρα, μι­σό αιώ­να σχε­δόν μα­κριά από τα γε­γο­νό­τα που ση­μά­δε­ψαν ανε­ξί­τη­λα την Κύ­προ και τους αν­θρώ­πους της.

Η κυ­πρια­κή λο­γο­τε­χνία στο μέλ­λον…
Η βρά­βευ­ση σπου­δαί­ων νε­α­ρών συγ­γρα­φέ­ων με ση­μα­ντι­κά βρα­βεία στον ελ­λα­δι­κό χώ­ρο δί­νει ώθη­ση στην κυ­πρια­κή λο­γο­τε­χνία που απο­κτά κα­τα­ξιω­μέ­νους συγ­γρα­φείς πέ­ρα από τα στε­νά πλαί­σια της Κύ­πρου. Στο μέλ­λον, η πα­ρα­γω­γή πι­στεύω θα συ­νε­χί­σει να κι­νεί­ται γύ­ρω από το παι­δί και τον κό­σμο του που με­ταλ­λάσ­σε­ται, μα­κριά από δι­δα­κτι­σμούς. Η πρό­σφα­τη βρά­βευ­ση βι­βλί­ου με το Κρα­τι­κό Βρα­βείο που πε­ρι­στρέ­φε­ται γύ­ρω από την πα­ρά­δο­ση, ίσως να δώ­σει ώθη­ση σε συγ­γρα­φείς να ασχο­λη­θούν με μύ­θους, ιστο­ρία και την πα­ρά­δο­ση της Κύ­πρου με φρέ­σκια λο­γο­τε­χνι­κή γρα­φή.

7) Έλε­να Πε­ρι­κλέ­ους, εκ­παι­δευ­τι­κός, συγ­γρα­φέ­ας, πρό­ε­δρος IBBY Cyprus

Η κυ­πρια­κή παι­δι­κή λο­γο­τε­χνία σή­με­ρα… Ή η Κοκ­κι­νο­σκου­φί­τσα και ο λύ­κος της
Η κυ­πρια­κή παι­δι­κή λο­γο­τε­χνία σή­με­ρα «βρί­σκε­ται» σε ένα κα­τα­πρά­σι­νο δά­σος, με έναν κα­κό λύ­κο στο κα­τό­πι και ένα κόκ­κι­νο σκου­φά­κι στο κε­φά­λι. Έχει, ναι, τη φρε­σκά­δα που έχει όποιος ανα­κα­λύ­πτει ξαφ­νι­κά πως υπάρ­χει σε ένα κα­τα­πρά­σι­νο νέο δά­σος αλ­λά ακό­μη εί­ναι επι­κε­ντρω­μέ­νη στο δι­κό της δέ­ντρο και φυ­σι­κά χά­νει το δά­σος. Φο­βά­ται να ξα­νοι­χτεί και επι­λέ­γει την ασφά­λεια του ξε­κά­θα­ρα σχη­μα­τι­σμέ­νου μο­νο­πα­τιού. Στη με­γά­λη τους πλειο­ψη­φία οι συγ­γρα­φείς δεν έχουν ανοι­κτό διά­λο­γο με­τα­ξύ τους και δεν πει­ρα­μα­τί­ζο­νται με και­νούρ­για εί­δη και και­νούρ­γιους τρό­πους γρα­φής. Απου­σιά­ζει λοι­πόν ο λο­γο­τε­χνι­κός διά­λο­γος και βρί­σκει ο λύ­κος που τρυ­πώ­νει στο μυα­λό τον τρό­πο να μας κα­τευ­θύ­νει στις ίδιες ασφα­λείς δια­δρο­μές. Το κόκ­κι­νο σκου­φά­κι όμως, το πά­θος για τη λο­γο­τε­χνία και το παι­δί εί­ναι εκεί, άρα υπάρ­χει ελ­πί­δα. Όποιος φο­ρά­ει κόκ­κι­νο σκου­φά­κι εί­ναι απρό­βλε­πτος και κα­λά κά­νει ο όποιος κα­κός λύ­κος να το έχει στα υπό­ψιν!

Η κυ­πρια­κή παι­δι­κή λο­γο­τε­χνία στο μέλ­λον… Ή η Αλί­κη και η χώ­ρα των θαυ­μά­των της
Στο μέλ­λον όλα μπο­ρούν να συμ­βούν. Κου­νε­λό­τρυ­πες και Τρε­λο­κα­πε­λά­δες και Βα­σί­λισ­σες των καρ­διών και Τρα­που­λό­χαρ­τα με όπλα… Οπό­ταν μι­κρο­σκο­πι­κά ή και τε­ρά­στια άλ­μα­τα ίσως και να επι­τευ­χθούν. Υπάρ­χουν οι προ­ο­πτι­κές για­τί υπάρ­χει αυ­τό που ονο­μά­ζου­με κρί­σι­μη μά­ζα. Λο­γο­τέ­χνες που θα μπο­ρού­σαν. Πρέ­πει όμως το κρά­τος να επεν­δύ­σει και να στη­ρί­ξει κα­θο­ρι­στι­κά ανοί­γο­ντας δρό­μους. Το υφυ­πουρ­γείο πο­λι­τι­σμού, με το κα­λό να γί­νει, μπο­ρεί και να την απο­γειώ­σει! Για­τί η κυ­πρια­κή παι­δι­κή λο­γο­τε­χνία εί­ναι ένα θαύ­μα που θα συ­ντε­λε­στεί αν κα­τορ­θώ­σει να βγει από το χάρ­τη της Κύ­πρου και της Ελ­λά­δας για να κι­νη­θεί στο άγνω­στο με βάρ­κα τη με­τά­φρα­ση… και ας αντι­σταθ­μί­ζει, για­τί αντι­σταθ­μί­ζει, που γρά­φου­με ελ­λη­νι­κά…

 

8) Μα­ρί­να Μι­χαη­λί­δου Κα­δή, συγ­γρα­φέ­ας παι­δι­κών βι­βλί­ων

Η κυ­πρια­κή παι­δι­κή λο­γο­τε­χνία σή­με­ρα…
Η κυ­πρια­κή παι­δι­κή λο­γο­τε­χνία πα­ρου­σιά­ζει άν­θι­ση τα τε­λευ­ταία 5-10 χρό­νια. Πα­ρα­τη­ρού­με ρα­γδαία ανά­πτυ­ξη των ιστο­ριών βρα­χεί­ας φόρ­μας και των ει­κο­νο­βι­βλί­ων, αφού πολ­λοί συγ­γρα­φείς επι­λέ­γουν να απευ­θυν­θούν σε μι­κρό­τε­ρα παι­διά, μέ­σα από τη δύ­να­μη του λό­γου και της ει­κό­νας. Οι νέ­οι Κύ­πριοι συγ­γρα­φείς έχουν απε­γκλω­βι­στεί από την αντί­λη­ψη ότι τα παι­διά πρέ­πει να προ­φυ­λάσ­σο­νται από τον πό­νο και τη δυ­στυ­χία που υπάρ­χει στον κό­σμο γύ­ρω μας. Εμπνευ­σμέ­νοι από τη σύγ­χρο­νη κοι­νω­νία, προ­σεγ­γί­ζουν διά­φο­ρα κοι­νω­νι­κά και πε­ρι­βαλ­λο­ντι­κά προ­βλή­μα­τα, με ήρω­ες ρε­α­λι­στι­κούς, που μα­θαί­νουν από τα λά­θη τους και εξε­λίσ­σο­νται στην πο­ρεία της ιστο­ρί­ας.

Η κυ­πρια­κή παι­δι­κή λο­γο­τε­χνία στο μέλ­λον…
Στο μέλ­λον πι­στεύω ότι θα δού­με πιο πολ­λά βι­βλία να ανα­τρέ­πουν πα­γιω­μέ­νες αντι­λή­ψεις και στε­ρε­ό­τυ­πα, ως προς τους ρό­λους των φύ­λων, τη σχέ­ση των αν­θρώ­πων με τη φύ­ση και τα ζώα, την κοι­νω­νι­κή ανι­σό­τη­τα κ.ά. Οι ήρω­ες θα αντι­κα­το­πτρί­ζουν τον πο­λυ­πο­λι­τι­σμι­κό χα­ρα­κτή­ρα της κυ­πρια­κής κοι­νω­νί­ας, που πε­ρι­λαμ­βά­νει άτο­μα με με­τα­να­στευ­τι­κή βιο­γρα­φία και δια­φο­ρε­τι­κών ιδε­ο­λο­γι­κών και θρη­σκευ­τι­κών πε­ποι­θή­σε­ων. Βι­βλία που θα προ­βλη­μα­τί­σουν και θα ωθή­σουν τα παι­διά να ανα­λά­βουν δρά­ση, για έναν κό­σμο πιο δί­καιο και αλ­λη­λέγ­γυο.

 

9) Πα­να­γιώ­τα Πλη­σή, συγ­γρα­φέ­ας

Η Κυ­πρια­κή Παι­δι­κή Λο­γο­τε­χνία σή­με­ρα…
Η κυ­πρια­κή παι­δι­κή λο­γο­τε­χνία τού τώ­ρα, εί­ναι πο­λύ δια­φο­ρε­τι­κή από τη λο­γο­τε­χνία τού χτες. Την τε­λευ­ταία δε­κα­ε­τία έχουν κυ­κλο­φο­ρή­σει αξιό­λο­γα βι­βλία, που έχουν ξε­χω­ρί­σει και εκτός των συ­νό­ρων της Κύ­πρου. Νέ­οι συγ­γρα­φείς έφε­ραν έναν αέ­ρα ανα­νέ­ω­σης, που σε έναν με­γά­λο βαθ­μό εί­ναι απαλ­λαγ­μέ­νος από τα έντο­να στοι­χεία δι­δα­κτι­σμού του πα­ρελ­θό­ντος. Ταυ­τό­χρο­να η θε­μα­το­λο­γία έχει αμ­βλυν­θεί αγ­γί­ζο­ντας πιο σύγ­χρο­να θέ­μα­τα και παύ­ο­ντας −δυ­στυ­χώς ανα­πό­φευ­κτα− να έχει το με­γα­λύ­τε­ρο με­ρί­διο σε αυ­τήν το θέ­μα της ει­σβο­λής και της συ­νε­χι­ζό­με­νης κα­το­χής. Με­γά­λο ρό­λο έχει παί­ξει και το κα­λό αι­σθη­τι­κό απο­τέ­λε­σμα αρ­κε­τών βι­βλί­ων, το οποίο δεν συ­γκρί­νε­ται με αυ­τό του πα­ρελ­θό­ντος.

Η Κυ­πρια­κή Παι­δι­κή Λο­γο­τε­χνία στο μέλ­λον…
Η κυ­πρια­κή παι­δι­κή λο­γο­τε­χνία στο μέλ­λον, εάν κρί­νω από την εξέ­λι­ξή της τα τε­λευ­ταία χρό­νια −νέα ονό­μα­τα σχε­δόν κά­θε χρό­νο και δρα­στη­ριο­ποί­η­ση εκ­δο­τών− θε­ω­ρώ πως θα κά­νει ακό­μα με­γα­λύ­τε­ρα βή­μα­τα και ανοίγ­μα­τα, ελ­πί­ζο­ντας να έχει και τη συν­δρο­μή πε­ρισ­σό­τε­ρων Κυ­πρί­ων ει­κο­νο­γρά­φων. Η ει­κο­νο­γρά­φη­ση από Κύ­πριους με σύγ­χρο­νη αντί­λη­ψη εί­ναι κά­τι που δεν το βλέ­που­με συ­χνά στην κυ­πρια­κή παι­δι­κή λο­γο­τε­χνία, και ελ­πί­ζω ότι στο άμε­σο μέλ­λον θα υπάρ­ξουν και νέ­οι δη­μιουρ­γοί με σύγ­χρο­νες αντι­λή­ψεις.

 

10) Σά­ντρα Ελευ­θε­ρί­ου, ει­κο­νο­γρά­φος, συγ­γρα­φέ­ας

Η κυ­πρια­κή παι­δι­κή λο­γο­τε­χνία σή­με­ρα…
Η κυ­πρια­κή παι­δι­κή λο­γο­τε­χνία δεί­χνει εξω­στρέ­φεια, ανά­γκη να ακου­στεί και να επι­κοι­νω­νή­σει πέ­ρα από τα στε­νά εκ­δο­τι­κά και ανα­γνω­στι­κά σύ­νο­ρα της Κύ­πρου. Ενη­με­ρώ­νε­ται και προ­βλη­μα­τί­ζε­ται από θέ­μα­τα πα­γκό­σμιου εν­δια­φέ­ρο­ντος και σε απά­ντη­ση πλά­θει ιστο­ρί­ες με βά­θος και ευαι­σθη­σία.

Η κυ­πρια­κή παι­δι­κή λο­γο­τε­χνία στο μέλ­λον…
Μι­λώ­ντας για το παι­δι­κό ει­κο­νο­γρα­φη­μέ­νο βι­βλίο, κα­τά τη γνώ­μη μου, υπάρ­χει χώ­ρος για απλού­στευ­ση. Για μι­κρά, με­στά κεί­με­να. Αυ­τό θέ­λει εμπει­ρία, αυ­το­γνω­σία κι υπο­μο­νή και εύ­χο­μαι να το δω σε πε­ρισ­σό­τε­ρες εκ­δό­σεις στο μέλ­λον.

 

11) Φυ­τού­λα Βα­κα­νά, εκ­παι­δευ­τι­κός, συγ­γρα­φέ­ας Παι­δι­κής και Νε­α­νι­κής Λο­γο­τε­χνί­ας

H κυ­πρια­κή παι­δι­κή λο­γο­τε­χνία σή­με­ρα….
Μα­θαί­νει από τους πα­λιό­τε­ρους, με­λε­τά τους κα­λύ­τε­ρους συγ­γρα­φείς παι­δι­κής-εφη­βι­κής λο­γο­τε­χνί­ας σε πα­γκό­σμιο επί­πε­δο, αντι­λαμ­βά­νε­ται τις ανά­γκες και τα εν­δια­φέ­ρο­ντα της γε­νιάς στην οποία απευ­θύ­νε­ται. Σβή­νει, γρά­φει και ξα­να­γρά­φει, προ­σπα­θώ­ντας να μι­λή­σει με φρέ­σκο τρό­πο για δια­χρο­νι­κά θέ­μα­τα αλ­λά και να εν­σω­μα­τώ­σει σύγ­χρο­να στοι­χεία στα κεί­με­νά της, που θα κερ­δί­σουν ένα κοι­νό το οποίο έχει εύ­κο­λα και οι­κο­νο­μι­κά πρό­σβα­ση σε πα­ντός εί­δους οθό­νες και πλη­ρο­φο­ρί­ες. Η δι­κή μου αί­σθη­ση εί­ναι ότι η κυ­πρια­κή παι­δι­κή λο­γο­τε­χνία σή­με­ρα βιώ­νει μια μι­κρή άν­θι­ση, με αρ­κε­τές αξιό­λο­γες και προ­σεγ­μέ­νες δου­λειές.

Η κυ­πρια­κή παι­δι­κή λο­γο­τε­χνία στο μέλ­λον…
Χρειά­ζε­ται να ερ­γα­στούν γι’ αυ­τήν με­θο­δι­κά, να κα­τα­βλη­θεί προ­σπά­θεια, να υπάρ­ξει ρη­ξι­κέ­λευ­θη και με αυ­το­σαρ­κα­σμό… Κυ­ρί­ως να γνω­ρί­σει κα­λά τον ανα­γνώ­στη στον οποίο επι­θυ­μεί να απευ­θυν­θεί, να τον νοια­στεί και να του δώ­σει ιστο­ρί­ες έξυ­πνες, με χιού­μορ και φα­ντα­σία. Προ­τε­ραιό­τη­τα να έχουν οι ιστο­ρί­ες που σέ­βο­νται τον ανα­γνώ­στη, ιστο­ρί­ες που μπο­ρούν να σα­γη­νεύ­σουν τους βι­βλιο­φά­γους σε οποια­δή­πο­τε γλώσ­σα με­τα­φρα­στούν, ιστο­ρί­ες που δεν επα­να­παύ­ο­νται εντός συ­νό­ρων, αλ­λά θα τις ζη­λέ­ψουν συγ­γρα­φείς από όλα τα μέ­ρη του πλα­νή­τη. Μια κα­λή ιστο­ρία, άλ­λω­στε, δεν γνω­ρί­ζει ηλι­κια­κά, γε­ω­γρα­φι­κά ή χρο­νι­κά σύ­νο­ρα. Αυ­τή εί­ναι και η μα­γεία της.